Si Ndihmon Sistemi i Kthimit të Shisheve në Riciklim dhe Reduktimin e Mbetjeve?

Hyrje

Sistemi i kthimit të shisheve, i njohur gjithashtu si skema e depozitimit dhe kthimit (DRS), është një model i provuar dhe shumë efektiv për të nxitur riciklimin dhe për të reduktuar sasinë e mbetjeve. Ky sistem funksionon duke vendosur një tarifë të vogël depozite në momentin e blerjes së pijeve të ambalazhuara, e cila i rikthehet konsumatorit sapo shishet bosh të dorëzohen në pikat e caktuara të grumbullimit.

Vendet që kanë zbatuar sisteme të tilla kanë shënuar rritje të konsiderueshme të normave të riciklimit, ulje të ndotjes plastike dhe përfshirje më të madhe të qytetarëve në praktikat e ekonomisë qarkore. Ky sistem sjell përfitime për konsumatorët, bizneset dhe mjedisin duke mbajtur materialet në qarkullim dhe duke reduktuar mbetjet që përfundojnë në deponi.

Si funksionon sistemi i kthimit të shisheve?

Sistemi ndjek një proces të thjeshtë, por shumë efektiv:

1. Blerja me tarifë depozite – Kur një konsumator blen një shishe plastike, qelqi ose kanaçe alumini, ai paguan një tarifë shtesë depozite (zakonisht €0.10 deri €0.25 për njësi).

2. Konsumi dhe Kthimi – Pas konsumimit të produktit, shishet ose kanaçet kthehen në pika grumbullimi si makinat automatike të kthimit, supermarkete apo qendra të dedikuara për riciklim.

3. Rimbursimi i depozitës – Pas kthimit të ambalazhit, konsumatori merr mbrapsht shumën e depozitës, në formë parash ose krediti për blerje.

4. Riciklimi dhe Përpunimi – Ambalazhet e kthyera mblidhen, ndahen dhe dërgohen për riciklim, ku përpunohen për të krijuar shishe të reja ose produkte të tjera, duke përmbyllur ciklin e ekonomisë qarkore.

Përfitimet e sistemit të kthimit të shisheve

Rritja e normave të riciklimit

Një nga sfidat kryesore të menaxhimit të mbetjeve është pjesëmarrja e ulët e qytetarëve në riciklim. Sistemi i depozitimit krijon një motivim financiar që i nxit njerëzit të kthejnë shishet e përdorura në vend që t’i hedhin ato në mbeturina.

Shembull:
Në Gjermani, ku ky sistem është zbatuar me sukses, normat e kthimit të shisheve plastike janë mbi 97%, duke parandaluar miliona shishe që përndryshe do të përfundonin në deponi ose në oqean.

Reduktimi i mbetjeve plastike dhe të qelqit në deponi

Pa riciklim, shishet dhe kanaçet përfundojnë në deponi, ku duhen dekada ose edhe shekuj për t’u dekompozuar. Sistemi i kthimit siguron mbledhjen dhe riciklimin efikas të këtyre materialeve.

Shembull:
Në Norvegji, mbi 95% e shisheve PET riciklohen përmes këtij sistemi, duke ulur dukshëm ndotjen mjedisore dhe volumin e mbetjeve që përfundojnë në deponi.

Zvogëlimi i ndotjes dhe hedhjes së mbetjeve

Shishet plastike dhe kanaçet janë ndër llojet më të zakonshme të mbeturinave të hedhura në natyrë. Sistemi i kthimit redukon ndotjen urbane dhe natyrore, pasi konsumatorët preferojnë t’i kthejnë shishet për të rikuperuar depozitën.

Shembull:
Në Lituani, pas zbatimit të këtij sistemi, ndotja nga shishet plastike në natyrë u ul me 93%, duke përmirësuar pastërtinë e qyteteve dhe zonave të gjelbra.

Mbështetja e Ekonomisë Qarkore

Ky sistem është në thelb të ekonomisë qarkore, duke siguruar që materialet të mos përdoren vetëm një herë, por të përpunohen dhe rikthehen në përdorim. Kjo zvogëlon nevojën për prodhimin e plastikës ose qelqit të ri dhe ruan burimet natyrore.

Shembull:
Në Holandë, përmes këtij sistemi, kompanitë e pijeve përdorin 100% plastikë të ricikluar (rPET) për prodhimin e shisheve të reja, duke reduktuar varësinë nga plastika e re.

Krijimi i vendeve të reja të punës dhe nxitja e ekonomisë lokale

Një sistem i mirëfilltë i kthimit të shisheve mbështet ekonominë lokale duke hapur vende të reja pune në sektorin e riciklimit, logjistikës dhe menaxhimit të mbetjeve.

Shembull:
Në Suedi, ky sistem ka krijuar mijëra vende pune në qendrat e riciklimit dhe transportit të mbetjeve, duke kontribuar në zhvillimin ekonomik të vendit.

Sfidat dhe zgjidhjet për zbatimin e sistemit të kthimit të shisheve

Mungesa e infrastrukturës

Një nga pengesat kryesore është mungesa e pikave të grumbullimit dhe të qendrave të përpunimit. Shumë vende nuk kanë makina automatike kthimi apo qendra riciklimi të mjaftueshme.

Zgjidhje:
Investimi në stacione automatike të kthimit në zona me qarkullim të lartë (supermarkete, qendra tregtare, stacione të transportit publik) është një hap i rëndësishëm për të rritur qasjen dhe komoditetin për konsumatorët.

Pjesëmarrja e ulët e qytetarëve

Në disa vende, sidomos aty ku sistemi është i ri, pjesëmarrja e qytetarëve është e kufizuar për shkak të mungesës së informacionit ose logjistikës së papërshtatshme.

Zgjidhje:

• Rritja e vlerës së depozitës dhe ofrimi i opsioneve të ndryshme të rimbursimit (para të gatshme, kredi për blerje, ose donacione për bamirësi).
• Fushata sensibilizuese për të informuar qytetarët mbi përfitimet e kthimit të shisheve.
• Programet edukative në shkolla, që mund të ndryshojnë sjelljen afatgjatë të konsumatorëve.

Kostot fillestare të investimit

Zbatimi i sistemit kërkon investime fillestare në infrastrukturë, logjistikë dhe teknologji për riciklim.

Zgjidhje:
Shembujt nga Gjermania dhe Norvegjia tregojnë se këto kosto amortizohen me kalimin e kohës përmes:

• të ardhurave nga depozitat e pakthyera,
• tarifave për riciklim,
• kursimeve në kosto të menaxhimit të mbetjeve komunale.

Në shumë raste, qeveritë bashkëpunojnë me prodhuesit dhe rrjetet e shitjes me pakicë për të ndarë investimet dhe për të siguruar qëndrueshmëri ekonomike afatgjatë të sistemit.

Përfundim

Sistemi i kthimit të shisheve është një mjet i fuqishëm për rritjen e normave të riciklimit, reduktimin e ndotjes dhe mbështetjen e ekonomisë qarkore. Duke vendosur një vlerë monetare mbi ambalazhet e përdorura, qytetarët nxisen të veprojnë me përgjegjësi dhe të kontribuojnë për një mjedis më të pastër dhe më të qëndrueshëm.