Ligji për Pyjet: Mbrojtja e Pyjeve dhe Biodiversitetit të Kosovës nga Shpyllëzimi

Hyrje

Pyjet luajnë një rol thelbësor në ruajtjen e ekuilibrit mjedisor, mbrojtjen e biodiversitetit dhe lehtësimin e ndikimeve të ndryshimeve klimatike. Në Kosovë, pyjet mbulojnë rreth 40% të territorit të vendit, duke kontribuar në thithjen e karbonit, ruajtjen e ekosistemeve unike dhe mbrojtjen e tokës nga erozioni. Megjithatë, prerjet e paligjshme, shfrytëzimi i tepruar dhe menaxhimi i dobët i pyjeve kanë çuar në një reduktim të ndjeshëm të sipërfaqeve pyjore, sidomos në zona të ndjeshme ekologjikisht si Malet e Sharrit, Bjeshkët e Nemuna dhe zona e Kopaonikut.

Duke njohur urgjencën për të mbrojtur këto ekosisteme pyjore, Kosova ka miratuar Ligjin për Pyjet (Ligji Nr. 2003/3, i ndryshuar me Ligjin Nr. 04/L-088), i cili rregullon menaxhimin, mbrojtjen dhe shfrytëzimin e qëndrueshëm të resurseve pyjore. Ky ligj përbën bazën ligjore për mbrojtjen e sektorit pyjor nga praktikat e paligjshme dhe të paqëndrueshme.

Rëndësia e Pyjeve për Kosovën

Pyjet e Kosovës kanë funksione të rëndësishme ekologjike dhe socio-ekonomike:

• Rregullimi i klimës: Pyjet janë burime natyrore të kapjes së karbonit (carbon sinks) dhe ndihmojnë në lehtësimin e ndryshimeve klimatike.
• Ruajtja e biodiversitetit: Pyjet strehojnë një larmi të madhe të florës dhe faunës, përfshirë edhe specie të rralla dhe të rrezikuara.
• Mbrojtja e tokës dhe burimeve ujore: Pyjet parandalojnë erozionin e tokës, rregullojnë ciklin e ujit dhe ulin rrezikun nga përmbytjet dhe rrëshqitjet e dheut.
• Kontributi ekonomik: Pyjet mbështesin ekonominë rurale përmes prodhimit të drurit, produkteve jo-drusore (p.sh., bimë mjekësore) dhe potencialit për zhvillim të ekoturizmit.

Këto përfitime janë gjithnjë e më të rrezikuara nga shfrytëzimi i paqëndrueshëm i pyjeve dhe zbatimi i dobët i masave mbrojtëse.

Dispozitat kyçe të Ligjit për Pyjet

Ligji për Pyjet ka për qëllim të rregullojë përdorimin e qëndrueshëm të burimeve pyjore të Kosovës, të mbrojë ekosistemet natyrore dhe të promovojë praktika të qëndrueshme pyjore.

1. Ndalimi i prerjeve të paligjshme

Ligji ndalon prerjet e paautorizuara të drurëve dhe krijon sisteme licencimi për shfrytëzimin e kontrolluar të drurit. Lejet e prerjes janë të detyrueshme për çdo aktivitet komercial apo jo-komercial.

2. Programet e ripyllëzimit

Ligji kërkon zbatimin e programeve të ripyllëzimit, duke synuar rikuperimin e zonave të degraduara. Mbështetje financiare ofrohet për komunat, pronarët privatë dhe organizatat që angazhohen në ripyllëzime dhe rehabilitim pyjor.

3. Vlerësimi i Ndikimit Mjedisor (VNM)

Çdo projekt i madh zhvillimor që mund të ndikojë në zonat pyjore është i detyruar të kryejë vlerësim të ndikimit mjedisor. Kjo siguron që ndikimet negative të zvogëlohen përmes planifikimit të kujdesshëm.

4. Masa ndëshkuese dhe mekanizma zbatimi

Ligji parashikon gjoba dhe masa ligjore për shkelësit e rregulloreve pyjore, veçanërisht për rastet e prerjeve të paligjshme dhe dëmtimit të zonave të mbrojtura.

Sfidat në zbatim

Megjithëse ligji është i fortë në aspektin ligjor, zbatimi i tij praktik has vështirësi të shumta:

• Kapacitete të kufizuara institucionale: Agjencitë pyjore të Kosovës, përfshirë Agjencinë e Pyjeve të Kosovës (APK), përballen me mungesë të stafit, pajisjeve dhe buxheteve të mjaftueshme.
• Ekonomi informale dhe tregje të paligjshme të drurit: Prerjet e paligjshme vazhdojnë për shkak të kërkesës së lartë për dru zjarri dhe tregjeve joformale të drurit.
• Koordinim i dobët institucional: Mungesa e bashkëpunimit mes autoriteteve qendrore dhe lokale dobëson menaxhimin efektiv të sektorit pyjor.
• Ndërgjegjësim i ulët publik: Në shumë komunitete rurale mungon vetëdijesimi mbi ndikimet afatgjata të shpyllëzimit.

Për pasojë, një pjesë e madhe e pyjeve të Kosovës, përfshirë edhe zonat e mbrojtura dhe parqet kombëtare, vazhdojnë të jenë të rrezikuara.

Drejt një modeli të qëndrueshëm të menaxhimit të pyjeve

Për të garantuar zbatimin efektiv të Ligjit për Pyjet, Kosova duhet të ndërmarrë hapa të mëtejshëm për të forcuar sistemin e qeverisjes së pyjeve:

• Rritjen e investimeve në agjencitë pyjore për të përmirësuar kapacitetet njerëzore dhe teknologjike (p.sh., përdorimi i dronëve dhe monitorimi satelitor).
• Angazhimin e komuniteteve lokale në ruajtjen e pyjeve dhe krijimin e mundësive alternative ekonomike për të reduktuar varësinë nga prerjet ilegale.
• Përmirësimin e bashkëpunimit ndërinstitucional mes Ministrisë së Bujqësisë, komunave dhe agjencive të rendit.
• Integrimin e sektorit pyjor në strategjitë klimatike të Kosovës, duke e konsideruar pyllin si një faktor kyç për përmbushjen e angazhimeve të Kosovës në kuadër të Marrëveshjes së Parisit.

Përfundim

Ligji për Pyjet është një instrument i rëndësishëm ligjor për mbrojtjen e ekosistemeve pyjore të Kosovës dhe për të luftuar shpyllëzimin. Megjithatë, për një zbatim të suksesshëm, kërkohen reforma institucionale, forcim i kapaciteteve zbatimore dhe pjesëmarrje aktive e komuniteteve dhe aktorëve lokalë.

Pyjet janë një pasuri kombëtare e Kosovës — thelbësore për ekuilibrin ekologjik, zhvillimin ekonomik dhe qëndrueshmërinë klimatike. Mbrojtja e tyre sot është një investim për sigurinë mjedisore dhe mirëqenien e brezave të ardhshëm.